Pomysłodawcą turnieju z udziałem najlepszych drużyn Europy był Francuz Henri Delaunay i to jego imieniem nazwano puchar, wręczany do dnia dzisiejszego zwycięzcom. Pierwsze dwie edycje mistrzostw rozgrywane były pod nazwą Puchar Europy Narodów - dopiero od 1968 roku turniej otrzymał nazwę mistrzostwa Europy. Aż do 1976 roku w finałach mistrzostw Europy brały udział tylko cztery drużyny (rozgrywano dwa półfinały, finał i mecz o 3. miejsce), wyłonione najpierw z rozgrywek systemem pucharowym, a później także grupowym. Od 1980 roku skład finalistów poszerzono do ośmiu zespołów, a od 1996 do szesnastu. Już w eliminacjach pierwszych mistrzostw doszło do jednej z najbardziej kontrowersyjnych sytuacji w historii ME. W ćwierćfinale, decydującym o awansie do czołowej czwórki, miały się spotkać zespoły Hiszpanii i ZSRR. Napięta sytuacja polityczna panująca wówczas w podzielonej Europie zaostrzyła się po zestrzeleniu nad terytorium ZSRR amerykańskiego samolotu szpiegowskiego. W tych warunkach prawicowy przywódca Hiszpanii generał Franco podjął decyzję o zbojkotowaniu spotkań z ZSRR i do zapowiadającego się arcyciekawie dwumeczu nie doszło. Wcześniej Hiszpanie wyeliminowali m.in Polskę, a wielkim wydarzeniem był przyjazd legendarnego Alfredo di Stefano. Pierwszym mistrzem Europy został ZSRR, pokonując w finale w Paryżu po dogrywce Jugosławię 2:1. Gwiazdą pierwszych mistrzów Europy był bramkarz Lew Jaszyn.